Historijski kontekst nastanka i razvoja inspekcije rada u Bosni i Hercegovini

Sažetak

U radu autori razmatraju historijski kontekst nastanka i razvoja inspekcije rada u Bosni i Hercegovini. Izvršena je periodizacija na četiri perioda: period prije Prvog svjetskog rata, period Kraljevine SHS/Jugoslavije, period socijalističke Jugoslavije (FNRJ i SFRJ) te savremeni period inspekcije rada u Bosni i Hercegovini kao nezavisnoj državi. Prvi period obuhvata vrijeme Austro-ugarske vladavine, budući da je tada, 1907. godine, Naredbom o obrtnom nadzorništvu koji je donijela Zemaljska vlada za Bosnu i Hercegovinu uspostavljeno Obrtno nadzorništvo. Nakon toga, u novoformiranoj Kraljevini SHS je već 1920. godine formirana državna Inspekcija rada, da bi 1921. godine bila donesena Uredba o inspekciji rada, a 1922. godine i Zakon o inspekciji rada. Naposredno nakon Drugog svjetskog rata i uspostavljanja nove socijalističke vlasti pristupilo se organizovanju inspekcijskog nadzora nad sprovođenjem higijenskih i tehničkih mjera zaštite na radu, kao i nad primjenom propisa o uređenju radnih odnosa i uslova rada. Kao rezultat toga 1946. donesen je Zakon o inspekciji rada. Nakon toga, kao posljedica promjenjenih društveno-političkih okolnosti, a posebno uvođenja koncepta radničkog samoupravljanja, novog komunalnog uređenja i decentralizacije državne uprave, došlo je i do promjena u koncepciji inspekcije rada te je 1959. donesen novi savezni Zakon inspekciji rada. Od 1965. godinem umjesto posebnog zakona o inspekciji rada status inspekcije rada je regulisan drugim saveznim propisom - Osnovnim zakonom o zaštiti na radu.

Nakon ustavnih promjena, a u skladu sa tendencijom jačanja principa decentralizacije, sedamdesetih godina 20. stoljeća nadležnost za uređenje pitanja inspekcija rada se sa saveznog prenosi na republički nivo te je 1984. godine u SRBiH donesen Zakon o zaštiti na radu, koji je, između ostaloga uređivao i pitanje inspekcije rada. Ovaj zakon je 1990. godine zamjenjen novim Zakonom o zaštiti na radu. U savremenom periodu, nakon sticanja nezavisnosti BiH, organizacija inspekcijskih službi je, u pravilu, regulisana posebnim zakonima o inspekcijama. Trenutno je pitanje inspekcija rada regulisano na 14 nivoa vlasti. Navedeni historijski pregled ukazuje na kontinuitet i specifičan razvoj inspekcije rada kroz posmatrani vremenski period.